درس پژوهی
درس پژوهی برگردان واژه ژاپنی jugyokenkyu بمعنی مطالعه یا پژوهش تشکیل شده است .kenkyu بمعنی درس و jugyo بمعنای مطالعه یا پژوهش است . معادل انگلیسی درس پژوهی Lesson study است .
درس پژوهی به زبان ساده مطالعه و پژوهش جمعی پیرامون عمل تدریس است . بعنوان یک معلم حرفه ای بیا و در روش تدریس خود تامل کن! حتما روش بهتری برای تدریس وجود دارد .
اما این بار نه به تنهایی، بلکه با یک گروه از معلمان هم رشته ، روش خود را مورد مطالعه و آزمون قرار دهید ، با هم با نقد شرایط موجود و در جهت نیل به وضع موجود طرح مساله نمایید ، در جهت شناخت بهترین روش ممکن پژوهش کنید ، نتایج پژوهش را در کلاس درس و بصورت طبیعی بیازمایید ، نتیجه آزمایش را نقد کنید ، طرح را اصلاح و دوباره در یک کلاس دیگر آن را اجرا نمایید ، نتایج پژوهش خود را منتشر و در اختیار دیگران قرار دهید .
به این ترتیب شما گام در مسیر درس پژوهی نهاده اید روشی که پایه توسعه مستمر حرفه ای شماست و شما را در مسیر یک معلم حرفه ای و فکور به حرکت وا می دارد !
درس پژوهی چیست؟
درس پژوهی شکل اولیه ای از توسعه ی حرفه ای معلمان می باشد که هدف عمده آن بهبود مستمر تدریس می باشد به گونه ای که دانش آموزان بتوانند مطالب را به شیوه ی موثر تری بیاموزند.
گروه درس پژوه تلاش می کند طرح درس خود را نقد و بررسی و به شیوه بهینه اصلاح نماید.
طرح درس مشارکتی رمز موفقیت معلمان می باشد. برای معلم درس پژوه تمام کردن کتاب مهم نیست، یادگیری و فهمیدن دانش آموزان مهم است. درس پژوهی به معلمان یاد می دهد که در کلاس صرفا یاددهنده نباشند بلکه یادگیرنده نیز باشند.
ملاک سنجش در موفقیت درس پژوهی یادگیری معلمان است نه تولید یک درس. تهیه طرح درس بهتر نتیجه جانبی و ثانوی فرآیند است .اما ند هدف اولیه آن.
فرآیند درس پژوهی
منطق درس پژوهی ساده است اگر میخواهید آموزش را بهبود بخشید، اثر بخشترین جا برای چنین کاری، کلاس درس است. اگر شما این کار را با درسها شروع کنید، مسئلهی چگونگی کاربرد نتایج تحقیق در کلاس درس ناپدید می شود.در اینجا بهبود کلاس درس در درجهی اول اهمیت است.
مراحل یک دوره درس پژوهی
۱- انتخاب یک موضوع
۲- برنامه ریزی برای تدریس درس
۳- تدریس در جمع عمومی فراگیران
۴- گزارش دهی مستند
۵- بازاندیشی و تجدید نظر براساس تفکر گروه
۶- تدریس درس تجدید نظر شده
۷- مجدداً گزارش دهی مستند
۸- ارایه گزارش پایانی
*انتخاب یک موضوع
درس پژوهی، یک حلقه پژوهشی است که در آن معلم به صورت گروهیی درباره موضوعات درسی به پژوهش می پردازند. آنان در ابتدا به « تبین مسأله» می پردازند که فعالیت گروه درس پژوهی را برانگیخته است و هدایت خواهد کرد.
* برنامه ریزی برای تدریس درس
هنگامی که یک هدف یادگیری انتخاب شد، معلمان برای برنامه ریزی و طراحی درس تشکیل جلسه می دهند. اگر چه در نهایت، یک معلم درس را به عنوان بخشی از فرآیند پزوهشی تدریس خواهد کرد ولی خود طرح درس محصول گروهی تلقی می شود.
*تدریس درس در جمع عمومی فراگیران (مشاهده عمیق درس با محوریت هدف های گروه)
برای تدریس زمان معینی مشخص می شود. یکی از آموزگاران گروه درس پزوهی به نمایندگی از بقیه، درس مورد نظر را در کلاس تدریس مس کند. دیگر آموزگاران گروه هرکدام نقشی را برعهده می گیرند. هنگام شروع درس، آموزگاران ناظر در قسمت عقب می نشینند ولی زمانی که از دانش اموزان خواسته می شود سرجای خود تمرین کنند، آموزگاران ناظر قدم می زنند، کار دانش آموزان را مشاهده می کنند و هم چنان که درس را ادامه می یابد، از فعالیت دانش آموزان یادداشت برداری می کنند، به منظور تجزیه و تحلیل درس و بحث درباره ی آن در زمان دیگر، فیلم برداری می شود.
*گزارش دهی مستند
آموزگاران طی یک نشست به نقد کار مشترک خود می پردازند.
دراین جلسه معمولاً به معلمی که درس را آموزش داده است، اجازه داده می شود اول از همه صحبت کند و نظر خود را درباره ی چگونگی اجرای درس و مسایل عمده ی آن اظهار نظر نماید سپس آموزگاران دیگر گروه معمولاً از دیگاه انتقادی درباره ی قسمت هایی از تدریس که به نظر آن ها مشکل داشته است، صحبت می کنند.
*بازاندیشی و تجدید نظر براساس تفکر گروه
آموزگاران گروه درس پژوهی با توجه به مشاهدات و بازخورد های فراگیران در طرح درس تجدید نظر می کنند. آنان ممکن است مواداموزشی، فعالیت ها،سوال ها و مسایل مطرح شده یا همه ی این موارد را تغییر دهند.تاکید آن ها اغلب برتغییر مواردی است که در جریان کلاس درس شواهددقیقی مبنی برضرورت تغییر آنها یافته اند.
*تدریس درس تجدید نظر شده
زمانی که طرح درس تجدید نظر شده آماده گردید، درس در کلاس متفاوت تدریس می شود. گاهی معلم ،همان معلم است ولی دربیشتر موارد معلم دیگری از گروه درس پژوهی تدریس را برعهده می گیرد. این کار تازمانی که همه ی اعضا از موفقیت طرح درس و درستی آن مطمئن شوند ادامه می یابد. هدف اصلی در درس پژوهی فهم بهتر، آسان تر و بادوام تر مطالب درسی در میان فراگیران است.
*مجدداً گزارش دهی مستند
دراین مرحله معمولاًهمه ی اعضای درس پژوهی دریک جلسه ی طولانی شرکت می کنند. گاهی یک فرد متخصص از خارج از مدرسه برای شرکت در این جلسه دعوت می شود. آموزگاران ناظر، درس را نقد و تغییراتی را پیشنهاد می کنند. در هنگام بحث درباره ی درسه نه تنها یادگیری و فهم دانش آموزان مورد توجه قرار می گیرد، بلکه درباره ی این که چه چیزی از درس و اجرای آن آموخته شده است صحبت به میان می آید.
*ارایه گزارش پایانی
درپایان، درسی که آموزگاران درباره آن بحث کرده اند را می توان در یک کتابچه جمع آوری و منتشر کرد تا آموزگاران دیگر نیز از آن آگاهی یابند.
نکات کلیدی که گروه درس پژوهی با در ذهن داشته باشد چیست؟
· هدف درس پژوهی، آگاهی از نحوهی تفکر دانش آموزان است ، نه تیهیه یک درس نمایشی.
· نظرات، توصیه ها و اندیشه ها باید بر هدف های تنظیم شده توسط گروه متمرگز باشد، نه بر برنامه یک معلم خاص.
· همه ی اعضای گروه باید در تهیه درس مشارکت داشته باشند و همه نظرات و ایده ها باید محترم شمرده شوند.
· توصیه می شود که آموزگاران در فرآیند کار عجله نکنند. آموزگاران اغلب سعی دارند با طرح درسی که در ذهن خود دارند کار را آغاز کنند، نه با هدف هایی که باید دنبال شوند.